Prof. Dr. İnan: ’6 Şubat’taki deprem ezberimizi bozdu’

Tarih: 26 Şubat 2023 Pazar 16:44

Haber-Emrah Birgül

Mersin'de katıldığı bir televizyon programında değerlendirmelerde bulunan Jeoloji Mühendisi ve Deprem Uzmanı Prof. Dr. Selim İnan, Türkiye'deki fay hatlarına ilişkin bilgiler aktardı. Prof. Dr. İnan, Hatay'da meydana gelen depremlerin ardından yapılan 'tsunami' uyarısına da değindi. Son 20 günlük süreçte yaşanan depremlerin yarattığı etkiden söz eden İnan, "Erzincan belki bundan büyüktü ama verdiği hasarlar açısından bu deprem hakikaten çok büyük bir deprem ve biz böyle bir depremi de bu kadar büyüklükte ve bu kadar hasar vereceğini de hiçbir yer bilimci arkadaşımız tahmin edemiyorduk. Gerçekten bu konuda hepimiz şaşırdık. Ne derler? Ezberimiz bozuldu" diye konuştu.

"DOĞU ANADOLU FAYI ÜLKEMİZDE 600 KİLOMETRE UZUNLUĞUNDA BİR FAY"

Türkiye'deki fay hatlarına ilişkin bilgiler aktaran Prof. Dr. İnan, "Türkiye etrafında bulunan levhalar tarafından ya da Anadolu dediğimiz blok; Kuzey'inden, Güney'inden yer alan levhalar tarafından sıkıştırılıyor. Sıkıştırıldığı zaman kırılıyor. Kırıldığı zaman da fay dediğimiz olaylar meydana geliyor. Faylar da ülkemizde depremleri oluşturan faktör. Kırılma sırasında açığa çıkan enerjiyi biz 'deprem' olarak isimlendiriyoruz. Bu şekilde baktığımız zaman iki tane siyah, uzunlamasına çizgi görüyorsunuz. Kuzey'de yer alan çizgi, Kuzey Anadolu Fayı. Hemen Güney'inde yer alan da Doğu Anadolu Fayı. İki tane büyük fayımız var. Kuzey Anadolu Fayı bin 500 kilometre. Doğu Anadolu Fayı da ülkemizde 600 kilometre uzunluğunda bir fay. Dolayısıyla bunun dışında Doğu'da ve Batı'da çok sayıda faylar var. O ayrı bir konu içerisinde" ifadelerine yer verdi.

"KONUMUZ, BU BÖLGEDEKİ DEPREMİ OLUŞTURAN ANA FAY"

İnan, Kahramanmaraş'ta meydana gelen depremi oluşturan fay hattından da söz ederek; "Şimdi konumuz, bu bölgedeki depremi oluşturan ana fay, Doğu Anadolu Fayı. O zaman Doğu Anadolu Fayı'na yakından bir bakalım. Kuzey Anadolu Fayı'yla, Doğu Anadolu Fayı bir yerde birleşiyor. Orada bir üçgen yapıyor. Orası Karlıova'dır. Karlıova'dan itibaren Doğu Anadolu Fayı, Güneybatı'ya doğru uzanıyor ve tek bir parça halinde değil, çok sayıda parçalara bölünmüş halde. Kuzey'deki işte Karlıova-Bingöl fayı, daha Güney'e gittiğimiz zaman Hazar Gölü Fayı, Gölbaşı Fayı, Pazarcık Fayı. 6 tane böyle büyük fay söz konusu. Biz ilk çalışmamızda, ilk deprem olduktan birkaç gün sonra 'mavi' olarak gösterilen parçanın kırıldığını sanıyorduk. Bu parçanın kırılmasıyla 7,7 büyüklüğünde bir deprem. Hemen onun Kuzey'inde ise bu sefer kırmızıyla gösterilen bir çizgi var. Orası da Elbistan Fayı. Mavi ile gösterilen çizgi Pazarcık Depremi'ni oluşturan fay" diye konuştu.

"İLK BÜYÜK DEPREMİNİ 1513'TE YAŞAMIŞ"

Depremin meydana geldiği Kahramanmaraş'ın ilk büyük depremi 1513 yılında yaşadığına dikkat çeken İnan, "Çok büyük bir hasar meydana gelmiş. Dolayısıyla da aradan 500 yıl geçtikten sonra aynı bölge tekrar kırılmış. Bu bize neyi gösteriyor? 500 yıllık o bölgede bir enerji birikimi söz konusu. Bu kadar bir enerji birikimi büyük bir depreme gebedir. Dolayısıyla da günümüzde bu deprem 6 Şubat tarihinde meydana geldi. Tamam, biz bunu olağan karşılıyoruz. Çünkü bütün yer bilimciler, yani Türkiye'de çalışan istisnasız tüm yer bilimciler burada bir deprem olacağını biliyordu. Yani burada bir enerji birikimi var. Ben 15-20 yıldır söylüyorum. Dolayısıyla burada bir sismik boşluk var. Fakat hemen 9 saat sonra o mavinin üstündeki kırmızı kısım olan Elbistan da kırılınca biz iyice şok olduk. Gerçekten iki tane. O da 7,6 büyüklüğünde bir deprem. İki tane ardı ardına büyük bir deprem. Dolayısıyla hakikaten bir sürpriz oldu" dedi.

"600 TANE ATOM BOMBASININ YAPMIŞ OLDUĞU ENERJİYE EŞİT BİR ENERJİ"

Ardından Hatay'da da meydana gelen depremlerden söz eden İnan, "Bu iki kısmın kırıldığını sanıyorduk. Fakat araziye çıkıldıktan sonra; arazi verileri, saha verileri, arazide çalışan arkadaşlarımız kırıkların boylarını ölçtüler. Dolayısıyla da kırık, Malatya'nın hemen Güney'inden başlayan, Hatay'a kadar uzanan yaklaşık 317 kilometre boyutunda kırılmış. Bunun Kuzey'inde yer alan Elbistan ise daha yeni birkaç gün önce MTA çalışmalarından aldığım çok taze bilgiler; o da 170 kilometre boyutunda kırılmış. Yani büyük bir deprem. Marmara Depremi'ni düşünün. 7,4 büyüklüğündeydi. Marmara Depremi, yüzey kırığı olarak 140 kilometreydi. Burası 170 kilometre. Yani ondan 30 kilometre daha fazla. Hele Doğu Anadolu Fayı'nın devamı olan 315 kilometrelim mesafe ise çok daha büyük bir şey. Dolayısıyla da açığa çıkan enerji çok fazla. Burada açığa çıkan enerjiyi çok kaba bir rakamla söylemek gerekirse; 600 tane atom bombasının yapmış olduğu enerjiye eşit bir enerji. Çok büyük bir enerji. Bunun önüne geçmek mümkün değil. Dolayısıyla da bu bölgede deprem olacaktı fakat böyle büyük ölçekte bir deprem beklemiyorduk. Dolayısıyla da deprem oldu" şeklinde konuştu.

"ARTÇILAR HİÇBİR ZAMAN ANA DEPREMDEN DAHA BÜYÜK OLMUYORLAR"

İnan, konuşmasının devamında şunları söyledi; "Bu depremin yaraları sarılmadan, daha 14 gün geçtikten sonra. Bu sefer bu Doğu Anadolu Fayı'nın en uç noktasında Antakya'nın da hemen Güneybatısı'nda Defne diye çok güzel bir belde vardır. Defne merkezli bir deprem oldu. 6,4 büyüklüğünde. Yine yurtdışı yayınlarda 6,3 olarak gösteriyorlar. Hemen ardından da 5,8. Bazı araştırıcılar bunun 'artçı deprem' olarak görüyor. Fakat sahaya giden araştırıcılardan aldığımız veriler var. Bu, bağımsız bir deprem. Doğu Anadolu Fayı'nın devamı olabilecek bağımsız bir deprem. Dolayısıyla 6,4'ün artçısı 5,8 oluyor. 5,8'i artçı olarak görebiliriz. Hemen onun arkasından meydana geldiği için. Artçıların şöyle bir durumu var; hiçbir zaman ana depremden daha büyük olmuyorlar. Ondan daha küçük oluyorlar."

"YENİ ARTÇI DEPREMLER DE MEYDANA GELECEK"

Bugüne kadar 7 bin 300'e yakın artçı depremin meydana geldiğini belirten İnan, "Artık daha da meydana gelecek. Vatandaşlarımız bana da çok sık soruyorlar. 'Bu depremler ne zaman bitecek, bu artçılar ne zaman bitecek' diye. Bazen, 'uzun vadede devam eder' diyorum. 1-1,5 yıl daha gider ama azalarak devam eder. Fakat şunu da söylüyorum; 'arada da bir sürpriz yapar'. Bazen 3-4'e düşer ama arada bir 5 yapabiliyor. Bu da bizi biraz zor durumda bırakabiliyor. Ona da hazırlıklı olmamız gerekiyor. Depremin doğası bu. Deprem bir doğa olayı. Onun önüne geçmemiz, onun karakterini değiştirmemiz, onun özelliklerini değiştirmemiz mümkün değil. Dolayısıyla da biz buna hazırlıklı olmak durumundayız" diye konuştu.

"3 TİP FAY VAR"

3 tip fay olduğunu vurgulayarak değerlendirmelerini sürdüren İnan, "Bir tanesi Doğrultu Atımlı Fay. Doğu Anadolu Fayı'nın ve Kuzey Anadolu Fayı'nın özelliği. Doğu Anadolu Fayı ve Kuzey Anadolu Fayı yatay yönde yer değiştirmeyi ifade eder. Ya sağa hareket eder ya da sola hareket eder. Kuzey Anadolu Fayı sağa hareket eder, Doğu Anadolu Fayı sola doğru hareket eder. Dolayısıyla da o Doğrultu Atımlı Fay'dır. Bir de 'Normal Fay' dediğimiz fay vardır. Onda da hareket; bir blok aşağı doğru düşer. 'Ters Fay' dediğimiz fayda da bir blok bunun üzerine tırmanır. Dolayısıyla da bu son oluşan deprem, normal bir fay. Bunun devamı, denizde de devam ediyor" diye konuştu.

"7-7,5'UN ÜZERİNDE ÇIKSAYDI BU CİVARLARDA TSUNAMİ ÖZELLİĞİ OLABİLİRDİ"

Hatay'daki depremin ardından gündeme gelen 'tsunami' sinyaline de değinen İnan, "Denizde devam ettiği için de ne yapıyor; düşer bir fay olduğu için de denizin içine giriyor, denizde düşey olduğu için de bir kısım düşerken bir kısım yükseliyor. Yükseldiği zaman deniz seviyesini yukarıya doğru kaldıracak demektir. Biraz kaldıracak, eğer çok büyük bir fay olsaydı; denize inen 7-7,5'un üzerinde çıkan bir şey olsaydı bu bölgelerde; yani Adana'nın kıyı kesimlerinde, Mersin'de, bu civarlarda tsunami özelliği olabilirdi" dedi.

"BU 6,3 BÜYÜKLÜĞÜNDEKİ DEPREM TSUNAMİ OLUŞTURAMAZDI"

İnan, tsunamiyle ilgili yaptığı değerlendirmelerin devamında, "Buradaki olay, bu kadar büyüklükte; 6-7'ye çıkmadan önce biz büyük bir tsunami beklemiyoruz. 7'den büyük olacak tsunami olması için. Yani öyle özellik taşıyor. Pasifik Okyanusu'nda; oralar tsunamilerin merkezidir; dünyadaki yüzde 95 tsunami orada olur. Dolayısıyla o bölgelerde tsunami riski 7'den büyük depremlerde olur ve o bölgelerdeki denizler daha derindir. Kırıldığı zaman parça, yükselir; denize bir omuz verir. Omuz verince de suya kaldırır. İlk başta 50 cm daha sonra da kıyıya gidene kadar bazen 20 metrenin üzerine çıkıyorlar. Bunlar yıkıcı. İşte, Endonezya'da 220 bin kişi tsunamiden öldü. Deprem çok açıkta oldu. Dolayısıyla da bizim bu 6,3 büyüklüğündeki deprem tsunami oluşturamazdı. Çünkü halkımız da bu konuda biraz aceleye geldi. AFAD açıklama yaptı, sonra geri çektiler" ifadelerine yer verdi.

"ZAMAN ZAMAN BÜTÜN KIYILARIMIZDA BENZER ÇEKİLMELER OLUR"

Son günlerde Kızkalesi'nde de deniz suyunun çekildiği görüldü. Bu duruma ilişkin 'iklimsel durum' yorumunda bulunan İnan, "Halkımızı endişeye, paniğe kaptırmamanız lazım. Dolayısıyla burada denizin çekilmesi, daha çok alçak-yüksek basınç; iklimsel bir durum. Zaman zaman bütün kıyılarımızda benzer çekilmeler olur. Zaman zaman da yükselmeler olur" dedi.

"DEPREM DALGALARI SUYUN İÇİNDEN DEĞİL, YERİN ALTINDAN GİDER"

Hatay'daki depremin Mersin'de de derinden hissedilmesi durumuna açıklık getiren İnan, "Hissettik. Neden? Çünkü Hatay bizim tam Güneydoğu'muzda. Yani Adana'ya gideceksiniz, Adana ve Osmaniye'den aşağı doğru ineceksiniz. Ama buradan üçgenin hipotenüsü gibi düşünün; direkt olarak Hatay'daki depreme karşı. Orası bize daha yakın. Deprem dalgaları yerin altından gider. Suyun içinden değil, yerin altından gider ve bize çok çabuk ulaştılar, bu birincisi. İkincisi, bizim çok çabuk hissetmemizin temel nedenlerinden bir tanesi de zeminimizin gevşek olması. Deprem dalgaları; gevşek zeminlerde, alüvyonu az zeminlerde, sulu zeminlerde genlikleri artıyor" diye konuştu.